تست ناباروری؛ چه زمانی باید انجام داد و شامل چه مراحلی است؟
آزمایش ناباروری چیست و چرا انجام می‌شود؟
فرآیند تست ناباروری مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و بررسی‌های پزشکی است که برای یافتن دلیل ناتوانی زوج‌ها در بارداری انجام می‌شود. ناباروری زمانی مطرح می‌شود که یک زوج، پس از حداقل یک سال رابطه جنسی منظم بدون استفاده از روش‌های پیشگیری، هنوز موفق به بارداری نشده باشند.
تخمین زده می‌شود که حدود 10 تا 15 درصد از زوج‌ها با مشکلات ناباروری مواجه‌اند. شناخت زودهنگام علت ناباروری و اقدام سریع می‌تواند از بسیاری از فشارهای روانی، جسمی و مالی جلوگیری کند.
علائم ناباروری در زنان و مردان
گاهی افراد بدون هیچ نشانه واضحی ممکن است با مشکل ناباروری مواجه باشند، اما برخی علائم می‌توانند هشداری برای بررسی بیشتر باشند.
علائم ناباروری در زنان شامل:
- پریودهای نامنظم یا قطع‌شده، که نشان‌دهنده عدم تعادل هورمونی یا مشکلات تخمک‌گذاری است.
- خونریزی‌های بسیار شدید یا خیلی کم که ممکن است نشانه اختلال در سیستم تولیدمثلی باشد.
- درد شدید در زمان تخمک‌گذاری یا قاعدگی که می‌تواند به علت بیماری‌هایی مانند آندومتریوز باشد.
- سابقه ابتلا به بیماری‌هایی مثل آندومتریوز، تخمدان پلی‌کیستیک یا عفونت‌های لگنی که می‌توانند روی باروری تاثیر بگذارند.
- افزایش وزن ناگهانی و رشد موهای زائد که ممکن است به دلیل اختلالات هورمونی باشد و عملکرد تخمدان را تحت تاثیر قرار دهد.
علائم ناباروری در مردان عبارتند از:
- کاهش میل جنسی که می‌تواند به دلایل مختلف هورمونی یا جسمی باشد.
- مشکلات نعوظ یا انزال که می‌تواند نشانه اختلالات فیزیولوژیکی یا روانی باشد.
- درد یا تورم در ناحیه بیضه که ممکن است به دلیل واریکوسل، عفونت یا آسیب باشد.
- کاهش حجم مایع منی که نشان‌دهنده مشکلات در تولید یا انتقال اسپرم است.
- سابقه واریکوسل یا عفونت بیضه که می‌تواند به طور مستقیم بر کیفیت و کمیت اسپرم تاثیر بگذارد.
شناخت این علائم و توجه به آنها به افراد کمک می‌کند تا در صورت بروز مشکل، سریع‌تر به پزشک مراجعه کرده و اقدامات درمانی لازم را انجام دهند.
چه زمانی باید برای تست ناباروری اقدام کرد؟
در اغلب موارد، زوج‌ها پس از یک سال تلاش مستمر برای بارداری بدون موفقیت، به پزشک متخصص مراجعه می‌کنند. اما در برخی شرایط خاص، بهتر است بدون تأخیر و زودتر اقدام به انجام تست ناباروری کنند تا روند درمان سریع‌تر آغاز شود و مشکلات پیچیده‌تر نشود. این شرایط شامل موارد زیر است:
- سن خانم بالای 35 سال است: با افزایش سن، کیفیت و تعداد تخمک‌ها کاهش می‌یابد و احتمال مشکلات باروری بیشتر می‌شود، بنابراین در این سن توصیه می‌شود زودتر برای ارزیابی باروری اقدام شود.
- سابقه سقط‌های مکرر: اگر خانم چند بار متوالی سقط داشته باشد، نشان‌دهنده وجود مشکلاتی در رحم، هورمون‌ها یا عوامل ژنتیکی است که باید سریعاً بررسی و درمان شود.
- پریودهای نامنظم یا قطع قاعدگی: این موضوع معمولاً علامتی از اختلالات هورمونی یا مشکلات تخمدانی است که بر باروری تاثیرگذار است.
- سابقه جراحی‌های رحم، تخمدان یا بیضه: جراحی‌های قبلی ممکن است باعث ایجاد زخم، چسبندگی یا آسیب به بافت‌های تولیدمثلی شده باشند که احتمال ناباروری را افزایش می‌دهد.
- وجود بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت، اختلالات تیروئید یا سندروم تخمدان پلی‌کیستیک: این بیماری‌ها می‌توانند تعادل هورمونی بدن را بر هم زده و در روند باروری اختلال ایجاد کنند.
با در نظر گرفتن این عوامل، مراجعه زودهنگام به پزشک و انجام تست ناباروری می‌تواند به تشخیص سریع‌تر مشکل و شروع درمان مؤثر کمک کند و شانس بارداری موفق را افزایش دهد.
تست ناباروری برای زنان شامل چه آزمایش‌هایی است؟
در بررسی ناباروری زنان، پزشک ابتدا شرح حال دقیق، سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. سپس برخی از آزمایش‌های زیر تجویز می‌شوند:
1. آزمایش هورمونی
برای بررسی عملکرد تخمدان‌ها، تخمک‌گذاری، تیروئید و غدد فوق‌کلیوی:
- LH و FSH
- پرولاکتین
- TSH
- AMH (ارزیابی ذخیره تخمدانی)
2. آزمایش اولتراسوند (سونوگرافی ترانس واژینال)
جهت بررسی وضعیت رحم، تخمدان‌ها، فولیکول‌ها و ضخامت آندومتر.
3. سونوگرافی داپلر
برای بررسی جریان خون تخمدان یا وجود کیست، فیبروم یا آندومتریوز.
4. هیستروسالپینگوگرافی (HSG)
برای بررسی باز بودن لوله‌های رحمی و سلامت رحم با استفاده از ماده حاجب.
5. لاپاراسکوپی
در صورت شک به آندومتریوز یا چسبندگی لگنی.
تست ناباروری برای مردان شامل چه مواردی است؟
در بررسی ناباروری مردان، آزمایش‌های زیر رایج هستند:
1. آزمایش اسپرم (Semen Analysis)
مهم‌ترین تست ناباروری مردان است و موارد زیر را بررسی می‌کند:
- تعداد اسپرم
- حرکت (تحرک) اسپرم
- شکل ظاهری (مورفولوژی)
- حجم مایع منی
- PH و غلظت اسپرم
نکته: نمونه‌گیری معمولاً پس از 2 تا 7 روز پرهیز جنسی انجام می‌شود.
2. آزمایش هورمونی
برای بررسی سطح تستوسترون، LH، FSH و پرولاکتین.
3. آزمایش ژنتیک
در مردانی که تعداد اسپرم بسیار پایین دارند یا اسپرم صفر است (آزواسپرمی).
4. سونوگرافی بیضه
برای بررسی واریکوسل، انسداد یا مشکلات ساختاری.
تست ناباروری چقدر زمان می‌برد؟
مدت‌زمان بررسی ناباروری ممکن است از چند هفته تا چند ماه طول بکشد. برخی آزمایش‌ها در سیکل خاصی از قاعدگی انجام می‌شوند و گاهی نیاز به تکرار دارند.
هزینه تست ناباروری چقدر است؟
هزینه تست ناباروری به نوع آزمایش‌ها، تعداد تست‌های موردنیاز و مرکز درمانی بستگی دارد.
در ایران، هزینه یک پکیج بررسی ناباروری ممکن است بین 1 تا 4 میلیون تومان (در سال 1404) متغیر باشد.
برخی از بیمه‌های تکمیلی ممکن است بخشی از هزینه آزمایش‌های ناباروری را پوشش دهند.
آیا تست ناباروری دردناک است؟
اکثر تست‌های ناباروری غیر تهاجمی و بدون درد هستند. فقط برخی مانند HSG یا لاپاراسکوپی ممکن است با کمی ناراحتی همراه باشند که با راهنمایی پزشک کنترل می‌شود.
سوالات متداول درباره تست ناباروری
تست ناباروری برای زنان درد دارد؟
خیر، بیشتر تست‌ها شامل آزمایش خون یا سونوگرافی است. تنها تست‌های خاص مثل هیستروسالپینگوگرافی ممکن است کمی درد داشته باشند.
آیا مردان هم باید تست ناباروری بدهند؟
بله، ناباروری تقریباً در 50 درصد موارد به دلایل مردانه مربوط است.
آیا با یک بار آزمایش می‌توان علت ناباروری را فهمید؟
در بسیاری موارد نه؛ ممکن است چند تست تکمیلی لازم باشد.
تست ناباروری در منزل ممکن است؟
آزمایش اسپرم با کیت‌های خانگی قابل انجام است، اما دقت آن نسبت به نمونه‌گیری در آزمایشگاه کمتر است.
جمع‌بندی
تست ناباروری اولین و مهم‌ترین قدم برای درمان زوج‌هایی است که در بارداری با مشکل مواجه شده‌اند. با انجام به‌موقع این آزمایش‌ها و تشخیص علت، شانس درمان و بارداری افزایش پیدا می‌کند.
بدون نظر